از آنجا که امروزه مدیریت را مترادف با تصمیم‌گیری می‌دانند. بنابراین بررسی ویژگی‌های یک مدیر به عنوان تصمیم‌گیرنده از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار است. در این قسمت جهت کار تطبیقی با کلام امام علی(ع) از فرایند تصمیم‌گیری عقلایی (منطقی) نام برده می‌شود که از چهار قسمت شناسایی وضع موجود، ارائه راه‌حل‌های مختلف، ارزیابی راه‌حل‌ها و گزینش بهترین‌ها و اجرا و پیگیری تشکیل شده است (رابینز، ۱۳۷۶).

امام علی(ع) در نامه ۵۳ خود به مالک به نقل از فیض الاسلام موارد زیر را برای ویژگی‌های مدیران به عنوان تصمیم‌گیرندگان بیان کرده‌اند:

۱ـ شناسایی وضع و شرایط موجود

در این مرحله مدیر باید از وضعیت و موقعیت سازمان تحت امر خود دائماً اطلاع داشته باشد و آنچه که اهمیت دارد را مشخص سازد. آنچه که امام علی(ع) در این مرحله به آن توجه دارند، نقش خود مدیر در کسب اطلاعات از وضعیت موجود و مسئله‌یابی می‌باشد. یعنی با استفاده از تجربه خود از راههای غیر رسمی و نه رسمی به بررسی وضع سازمان بپردازد و به وجود مسئله‌ای پی ببرد. حضرت علی(ع) درباره انجام دادن هر کاری در زمان خود می‌فرمایند:

«پس هر چیز را به جای خود بگذار و هر کاری را در وقت آن انجام ده»(ص ۱۰۳۲)

۲ـ ارائه راه‌حل‌های مختلف

بعد از اینکه مدیر در قسمت نخست با تعیین هدف‌ها و بررسی وضع موجود، مشکل و مسئله‌ای را مورد شناسایی قرار داد و پی به وجود شرایط نامطلوب سازمان برد، وظیفه او ایجاب می‌کند تا در حل آن مشکل بکوشد. از ابعاد مختلف ممکن است راهکارهایی را مشخص سازد یا به تنهایی به آن دسترسی پیدا کند، یا با مشورت مشاوران و اعضای سیستم جهت حل این مسئله به آن برسد. حضرت علی(ع) در این مرحله به مشورت با دانایان اشاره می‌کنند و می‌فرمایند:

«و درباره استوار ساختن آنچه کار شهرهای تو را منظم می‌گرداند و بر پا داشتن آنچه مردم پیش از تو برپا داشته بودند، بسیار با دانشمندان مذاکره و با راستگویان و درست کرداران گفتگو کن.» (ص ۱۰۰۲)

سفارش حضرت علی(ع) به هم نشینی با حکما به خاطر افزون دامنه علم و حکمت مدیر است تا در مواقع حساس تصمیم‌گیری از اطلاعات و دانش بیشتری برخوردار باشد.

۳ـ ارزیابی راه‌حل‌ها و گزینش بهترین‌ها

در این مرحله مدیر موظف است از بین انبوه راهکارهای ارائه شده جهت حل مسئله یکی را انتخاب کند، اما اینکه با چه ملاکی دست به چنین انتخابی بزند به عوامل متعددی بستگی دارد. در این مرحله امام علی(ع) خطاب به مالک به بیان معیار جهت انتخاب یک گزینه پرداخته‌اند و با توجه به نظام ارزشی اسلام که مبتنی بر خدا محوری و حق طلبی است می‌فرمایند که باید توجه مدیر به حق محوری و حق‌مداری باشد و در نامه ۵۳ خطاب به مالک اشاره می‌کنند که باید توجه تو به گسترش عدالت و حق مداری باشد.

۴ـ اجرا و پیگیری

بعد از اینکه با ملاک‌های مشخص شده یک گزینه انتخاب شد، نوبت به اجرای آن می‌رسد. نکاتی که مدیر باید در این مرحله مورد توجه قرار دهد عبارت است از:

۱ـ اجرا فوری باشد.

حضرت علی(ع) در این مورد می‌فرمایند:

«و بترس از شتابزدگی به کارها پیش از رسیدن هنگام آنها یا دنبال‌گیری و سخت‌کوشی در آنها هنگام دسترسی به آنها یا از ستیزگی در آنها وقتی که سررشته ناپیدا باشد یا از سستی در آنها چون در دسترس آید.» (ص ۱۰۳۲)

۲ـ مجریان خوبی انتخاب کند.

امام علی(ع) خطاب به مالک می‌فرمایند:

«پس از آن در حال نویسندگانت بنگر و بهترین ایشان را به کارهایت بگمار» (ص ۱۰۱۶)

۳ـ نظارت همه جانبه داشته باشد تا بتواند پاداش دقیق و مناسب بدهد.

«پس در کارهایشان کاوش و رسیدگی کن » (ص ۱۰۱۲)

«و در کار خراج به صلاح خراج دهندگان کنجکاوی کن.» (ص ۱۰۱۴)

۴ـ جهت نظارت و ارزیابی کار مجریان، نمایندگان ویژه داشته باشد.

امام علی(ع) در این خصوص می‌فرمایند:

«پس در کارهایشان کاوش و رسیدگی کن و بازرس‌های راستکار و وفادار بر آنان بگمار.» (ص ۱۰۱۲)

۵ـ مجازات فرد خاطی و خیانتکار

حضرت امیر(ع) در این خصوص می‌فرمایند:

«و خود را از یاران دور دار و اگر یکی از ایشان به خیانت و نادرستی دستش را بیالاید و خبرهای باز رسانت به خیانت او گرو آید به گواهی همان خبرها اکتفا کن، پس باید او را کیفر بدنی بدهی و او را به کردارش بگیری.» (ص ۱۰۱۳)

۶ـ اگر تصمیم غلطی گرفته بود باید از مردم عذر خواهی کند.

حضرت علی(ع) می‌فرمایند:

«و اگر رعیت به تو گمان ستمگری را بردند، عذر و دلیلت را برای ایشان آشکار کن و گمان‌های آنها را با آشکار کردنت از خویشتن دور نما.» (ص ۱۰۲۷)

گروه تلگرام مهندسی صنایع:
https://telegram.me/joinchat/BqpSoj2XBKn8T7anP4ggYQ

در صورت خرابی لینک با 09361184943 ارتباط برقرار کنید